Nikos Gatsos (Greek: Νίκος Γκάτσος; 8 December 1911 – 12 May 1992) was a Greek poet, translator and lyricist.

According to Harvard University, he "had a profound influence on the post-war generation of Greek poets. Writing of both loss and hope, Gatsos’s unique blend of surrealism, symbolism and folk song created intense admiration and assured his place alongside his friends, Nobel laureates Odysseas Elytis and George Seferis, as one of the great twentieth-century Greek poets".

Nikos Gatsos was born in 1911 in Asea in Arcadia, a district of the Peloponnese, where he finished primary school (dimotiko). He attended high school (gymnasio) in Tripoli, where he became acquainted with literature and foreign languages. Afterwards, he moved to Athens, where he studied literature, philosophy, and history at the University of Athens for two years only. His knowledge of English and French was quite good and he was already familiar with Kostis Palamas, Dionysios Solomos, Greek folk songs, and recent trends in European poetry. In Athens, he came in contact with the literary circles of the day becoming one of the lifelong friends of fellow poet Odysseus Elytis and published his poems, small in extent and in a classic style, in the magazines Nea Estia (1931–32) and Rythmos (1933). During that period he also published criticism in Makedonikes Imeres (Μακεδονικές Ημέρες), Rythmos (Ρυθμός), and Nea Grammata (Νέα Γράμματα) (for Kostis Bastias, Myrtiotissa, and Thrasos Kastanakis, respectively).

In 1936, he met Odysseus Elytis, and became his literary "brother" in poetry. In 1943, Aetos published his long poem Amorgos, a major contribution to contemporary Greek poetry notable especially for its combination of surrealism with traditional Greek folk poetry motifs. He subsequently published three more poems: "Elegeio" (1946) in Filologika Chronika, "The Knight and Death" (Ο ιππότης κι ο θάνατος) (1947), and "Song of Old Times" (Τραγούδι του παλιού καιρού) (1963), dedicated to Yorgos Seferis, in the magazine Tachydromos.

After World War II, he worked with the Greek-British Review as a translator and with Ellinikí Radiofonía as a radio director. During that period he also began writing lyrics for Manos Hadjidakis. In due course, he also collaborated with Mikis Theodorakis and other notable composers. His hard and language skills were noticed by the "Art Theatre", the "Greek National Theatre" and the "Popular Theatre" of Greece, and entrusted him to translate various plays - his magnum opus was the translation in Greek of the spanish tragedy "Blood Wedding" by Federico Garcia Lorca.

He was close to Manos Hadjidakis and Nana Mouskouri. His friends included Philip Sherrard, Peter Levi, Peter Jay, and Desmond O'Grady.

He died in Athens on 12 May 1992, aged 80.

Ο Νίκος Γκάτσος ήταν σημαντικός Έλληνας ποιητής, μεταφραστής και στιχουργός. Συνεργάστηκε με τον κορυφαίο Έλληνα συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι[6]. Το αρχείο του βρίσκεται, στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστήμιου Χάρβαρντ στις ΗΠΑ. Γεννήθηκε στην Ασέα Αρκαδίας και σε ηλικία πέντε ετών έμεινε ορφανός από πατέρα, ο οποίος, από τους πρώτους μετανάστες στην Αμερική, πέθανε στο πλοίο και τον πέταξαν στα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και την αδερφή του και άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής, δημοσιεύοντας μικρά ποιήματά του σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Καθοριστική υπήρξε η γνωριμία του με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1936. Συνδέθηκε με το ρεύμα του ελληνικού υπερρεαλισμού. Το μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε όσο ζούσε είναι η ποιητική σύνθεση «Αμοργός» (Αετός, 1943), η οποία θεωρείται κορυφαία δημιουργία του ελληνικού υπερρεαλισμού με επίδραση στους νεότερους ποιητές, σημαδεύοντας την σύγχρονη ελληνική ποίηση. Ο Γκάτσος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση θεατρικών έργων, κυρίως για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Αφορμή υπήρξε το έργο «Ματωμένος γάμος» του Ισπανού ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, που το μετέφρασε το 1943, για να ακολουθήσουν δύο θεατρικά («Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» το 1954 και «Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα» το 1959) μαζί με ποιητικές συλλογές. Μετέφρασε, επίσης, επτά μονόπρακτα του Τεννεσσή Ουίλλιαμς (1955-59), έργα των Λόπε δε Βέγα, Άρτσιμπαλντ Μακ Λης, Αυγούστου Στρίντμπεργκ, Ευγένιου Ο΄Νηλ .

Η μεγάλη συνεισφορά του Γκάτσου, ωστόσο, είναι στο τραγούδι ως στιχουργού. Έφερε την ποίηση στον στίχο και κατάφερε να δώσει, κυρίως μέσω της συνεργασίας του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον κανόνα του ποιητικού τραγουδιού. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και άλλους συνθέτες. Γράφοντας συνήθως πάνω στη μελωδία, με πρώτο το «Χάρτινο το φεγγαράκι», μίλησαν στις καρδιές του κόσμου πολλά μεμονωμένα τραγούδια του, καθώς κυκλοφορούσαν σε δισκάκια 45 στροφών, αλλά και ως αυτούσιοι κύκλοι όπως η «Μυθολογία» (1965), το «Ένα μεσημέρι» (1966), η «Επιστροφή» (1970), το «Σπίτι μου σπιτάκι μου» (1972), οι «Δροσουλίτες» 1975, η «Αθανασία» (1976), «Τα παράλογα» (1976), το «Ρεμπέτικο» (1983), ο Χειμωνιάτικος ήλιος, οι Μύθοι μιας γυναίκας, η Σκοτεινή μητέρα, η «Ενδεκάτη εντολή» (1985) ή οι «Αντικατοπτρισμοί» (1993). Το σύνολο του στιχουργικού του έργου βρίσκεται συγκεντρωμένο στον τόμο «Όλα τα τραγούδια» (εκδ. Πατάκη, 1999).

Ποιήματα και στίχοι του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Δανέζικα, Ισπανικά, Ιταλικά, Καταλανικά, Κορεατικά, Σουηδικά, Τουρκικά, Φινλανδικά.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια